Denken en wetenschap in onze cultuur
Nieuw 14/03/2002
Samenvatting: Hier volgen een aantal hoofdstukken over de ontwikkeling van het denken in onze westerse cultuur. De meeste hoofdstukken zijn onderverdeeld in paragrafen, die verder op de materie ingaan. Voor kenners is de invloed van Francis Schaeffer herkenbaar, hoewel ik op verschillende plaatsen een andere weg ben gegaan. Kern is, dat wij het Joodse, bijbelse denken zijn kwijtgeraakt en in feite in handen van de Griekse denkers zijn gevallen, wier cultuur in vruchteloosheid is geëindigd. Dat is ook ons voorland, als wij er niet in slagen, weer op onze Joodse wortels te gaan staan.
In deze sectie van de website publiceer ik een deel van een nooit uitgegeven boek over dit onderwerp, omdat ik denk dat het een onmisbare aanvulling vormt op alles wat op deze site besproken wordt. We gaan nl. kijken naar de wortels en de ontwikkeling van het denken in onze cultuur. Dat kan, vanwege de omvang van een Internet-site, niet anders dan globaal gebeuren. Alleen een aantal hoofdlijnen komen aan de orde. We proberen aan te geven wat de invloed van het Joodse denken – via de Bijbel – is geweest, en welke invloed het denken van de Grieken op denken en wetenschap in onze cultuur heeft uitgeoefend. We moeten dus selecteren. Zo’n selectie bergt altijd een element van willekeur in zich, die echter onvermijdelijk is. Denkers, zoals filosofen, theologen, schrijvers en andere kunstenaars, zie ik als een soort lenzen, die opvangen wat er in hun tijd – voor velen misschien nog onmerkbaar – leeft, en die dat bundelen, stem en vorm geven, zodat het nu hanteerbaar en bespreekbaar wordt en wellicht in de verdere gang van de cultuur een rol gaat spelen. Deze denkers zijn niet de uitvinders van de betreffende gedachten, zij vangen op, ordenen en maken toegankelijk. Vele aspecten, invloeden en betekenissen van deze personen zullen hier onderbelicht blijven, omdat de focus is gericht op de twee reeds aangegeven lijnen in het westerse denken: de Joodse, bijbelse, en de Griekse. Dat moet bij al het volgende dus steeds worden bedacht.
Als steuntje in de rug is hier een globaal overzicht van de verschillende tijdperken en stromingen in de West-Europese geschiedenis:
Over
dit schema vallen enkele dingen op te merken:
1
De periode van de Europese eenheidscultuur (inclusief de eerste tijd van
de “kerkvaders”) heeft - als we het einde stellen op het begin van de
reformatie - veel langer geduurd, dan we ons gewoonlijk bewust zijn,
namelijk zowat driekwart van deze hele tijdsperiode. Van Augustinus tot Luther
is ± 1200 jaar, van Luther tot ons slechts ± 475 jaar.
2
De moderne wetenschap begint met kritiek op Aristoteles, komt na ruim 250
jaar in een stroomversnelling door het werk van Copernicus en zijn 'opvolgers'
en begint ± 350 jaar later zijn vaart te verliezen door de invloed van het
evolutionisme.
3. De uitvinding van de boekdrukkunst heeft enorm bijgedragen aan de verspreiding van ideeën vanaf de 15e/16e eeuw.